در یك كرسی نظریه پردازی مطرح شد؛
ارکان تحقق مسئولیت مدنی کاربران در فضای مجازی
سرگرمی کامپیوتری: ارکان تحقق مسئولیت مدنی کاربران در فضای مجازی و نیز لزوم قانونگذاری متناسب با اقتضائات فضای سایبر در یک کرسی نظریه پردازی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به گزارش سرگرمی کامپیوتری به نقل از مهر، کرسی نظریه پردازی «ارکان تحقق مسئولیت مدنی کاربران در فضای سایبری» با حضور دکتر رسول ملکوتی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد پردیس، دکتر عباس میرشکاری عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، دکتر مصطفی مظفری عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و دکتر مونا خلیل زاده عضو هیأت علمی پژوهشکده حقوقی شهر دانش اجرا شد. در این کرسی نظریه پردازی به سوالات زیر بعنوان نظریه پاسخ داده شد و نظرات مخالفان و موافقان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. ۱. مفهوم و قلمروی ارکان سه گانه مسئولیت مدنی یعنی ورود ضرر، فعل زیان بار و رابطه سببیت، در فضای مجازی به چه صورت است؟ ۲. قلمروی ضرر در فضای مجازی تا کجاست؟ یعنی تا کجا می توانیم به یک پدیده یا نتیجه، عنوان ضرر بدهیم و آنرا بعنوان ضرر قابل شناسایی بدانیم؟ ۳. خصوصیات و اقتضائات فضای سایبر چیست و چه تأثیری بر مسئولیت مدنی کاربران در فضای سایبر دارد؟ ۴. چگونه می توان قلمروی ضرر در فضای مجازی را به فضای مادی ارتباط داد؟ فضای مجازی در کنترل و حاکمیت هیچ دولتی نیست دکتر رسول ملکوتی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد پردیس با اعلان اینکه انواع ضرر قابل تحقق در فضای مجازی همان انواع سه گانه مشهور ضرر جسمی، ضرر معنوی و ضرر مادیِ موجود در فضای واقعی است و درباب مفهوم ضرر و انواع آن، میان فضای واقعی و فضای مجازی هیچ تفاوتی وجود ندارد، توضیح داد: در حقیقت، هر سه نوع خسارتِ جسمی، معنوی و مادی که در فضای واقعی تحقق می یابد، در فضای مجازی نیز قابل تحقق است؛ اما قلمروی ضرر در فضای مجازی، مضیّق تر از فضای واقعی است. چونکه فضای مجازی، دارای خصوصیات و اقتضائات ویژه ای است. وی اظهار داشت: از حیث خصوصیات ویژه فضای سایبر می توان به این موارد اشاره نمود که فضای سایبر نامحدود و نامتناهی است؛ یعنی در خلأ شکل می گیرد و زمان و مکان در آن معنا ندارد. این فضا در کنترل و حاکمیت هیچ دولتی نیست. در فضای مجازی نمی توان منبع ایجاد زیان را از بین برد. علاوه بر این، در این فضا ما با فزایندگیِ لحظه ایِ زیان و هویت پنهان یا دروغین کاربران مواجه هستیم. ملکوتی با اعلان اینکه منظور از «اقتضائات» نیز کارکردی است که از خصوصیات فضای مجازی برمی آید اضافه کرد: یعنی اولاً در فضای مجازی گردش آزاد اطلاعات وجود دارد و نمی توان فضای مجازی را بدون گردش آزاد اطلاعات تصور کرد و ثانیاً فضای مجازی یک رسانه تعاملی و دوطرفه است که مانند هر رسانه دیگری باید اصل آزادی بیان در آن رعایت شود. در نتیجه باتوجه به این خصوصیات و اقتضائات، می توان چنین نتیجه گیری کرد که قلمروی ضرر در فضای مجازی محدودتر از قلمروی آن در فضای واقعی است و ما ناچار هستیم که در فضای مجازی از یک جا به بعد، ضرر را ضرر به حساب نیاوریم. در این خصوص، محدود بودن قلمروی ضرر طبیعتاً بر دیگر ارکان تحقق مسئولیت مدنی یعنی فعل زیان بار و رابطه سببیت نیز تأثیر می گذارد. وی اشاره کرد: ما هم اکنون قانونی دراین زمینه نداریم، اما جامعه حقوقی ما باید به سمت قانون گذاری در این عرصه حرکت نماید و رویه قضائی نیز باید پیشگام شود تا چگونگیِ رسیدگی، نتیجه رسیدگی و پروسه رسیدگی با اقتضائات فضای سایبر هماهنگ شود. اگر دعاوی مسئولیت مدنی بدون توجه به خصوصیات و اقتضائات فضای مجازی مورد رسیدگی قرار گیرد، هیچگاه نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد و کارکرد این فضا نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. ضرورت برقراری ساختار جداگانه برای مسئولیت مدنی افراد در فضای مجازی دکتر عباس میرشکاری عضو هیأت علمی دانشگاه تهران نیز با اعلان اینکه خصوصیات و اقتضائات ویژه فضای مجازی انکارناپذیر است، اما این اقتضائات و خصوصیات متفاوت چقدر باید موجب تغییر در احکام شود؟ اظهار داشت: برداشت من این است که این اقتضائات و خصوصیات سبب تغییر در احکام نمی گردد، بلکه این ها مباحثی موضوعی و مصداقی هستند. وی با طرح این سوال که چرا باید در احکام تغییر ایجاد نماییم و چرا بحث را از دید موضوعی مورد بررسی قرار ندهیم؟ اظهار داشت: در دنیای واقعی نیز اصل زیان باید قابل پیش بینی باشد، اما نوع و میزان آن نیاز نیست که قابلیت پیش بینی داشته باشد. هم چنین، درباب مستقیم بودن ضرر نیز این بحث مطرح است. اینکه طرح دعوا مقابل هزار یا دوهزار نفری که موجب ورود زیان در فضای مجازی شده اند، دشوار است، نباید موجب شود که ما ارکان مسئولیت مدنی را آن چنان که در نظام حقوقی مان مقرر شده است، بر هم بزنیم. این مساله موجب رواج بی مسئولیتی می شود؛ آن هم در فضایی که پای بندی به اخلاق در آن، به اندازه فضای واقعی نیست. در حقیقت، این مساله تبعات اجتماعیِ بسیاری دارد. میرشکاری افزود: دخل و تصرف و تغییر در احکام مسئولیت مدنی، در خیلی از موارد مانند قابلیت پیش بینی نتیجه ای ندارد و جواب نمی دهد؛ در خیلی از موارد هم اگر نتیجه ای داشته باشد، تبعات اجتماعی از حیث برداشتن بار مسئولیت حقوقی و اخلاقی از دوش واردکنندگان ضرر را در پی خواهد داشت. وی با اشاره به ضرورت برقراری یک ساختار جداگانه برای مسئولیت مدنی افراد در فضای مجازی، اشاره کرد: این ساختار باید در اصول، کلیات و قواعد اصلی از قواعد مسئولیت مدنی در دنیای واقعی پیروی کند. بااینکه مجازی بودن این فضا موجب می شود که مصداق و موضوع تغییر پیدا کند، اما این به مفهوم تغییر در احکام مربوط به آن نیست. طراحی مجموعه ای از مواد قانونی پیشنهادی در مورد این مساله می تواند به کاربردی تر شدن آن کمک نماید. لزوم نگاه تطبیقی به تغییر قواعد مسئولیت مدنی در فضای واقعی و مجازی در این جلسه دکتر مصطفی مظفری عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز با اشاره به مبانی مسئولیت مدنی گفت: مبنای طرح مباحث مسئولیت مدنی، جبران ضرر است. این در حالیست که دکتر ملکوتی از یک طرف به این نکته اشاره می کنند که ضرر ایجادشده در فضای مجازی ضرر موسعی است و از جانب دیگر بر مضیق بودن جبران ضرر تاکید می کنند. در حقیقت، تناسب میان ورود ضرر و جبران ضرر باید رعایت شود؛ خواه در فضای مجازی و خواه در فضای حقیقی باشد. وی با اعلان اینکه در عنوان این کرسی از واژه «کاربران» استفاده شده و این امر، موجب مضیق شدن موضوع می شود، اظهار داشت: اما این ایراد وارد است که عنوان استفاده شده با محتوای ارائه شده از جانب ارائه کننده که در آن مسئولیت مدنی افرادی همچون طراحان نرم افزارها و … نیز مورد بررسی قرار گرفته، هم خوانی و تناسب ندارد. مظفری با اشاره به دیدگاه ارائه کننده در مورد پنهان بودن هویت کاربران و بی معنایی زمان و مکان در فضای کاربر، با طرح دو سوال که کدام مراجع صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را خواهند داشت و هویت خواندگان چنین دعاوی را به چه شکلی باید احراز کرد؟ بر ضرورت بررسی تطبیقی در این عرصه تاکید کرد. وی اظهار داشت: در مورد تغییر قواعد مسئولیت مدنی در فضای واقعی و مجازی حداقل باید یک نگاه تطبیقی داشته باشیم. در هیچ یک از نظام های حقوقی دنیا چنین اتفاقی نیفتاده است که به جهت متفاوت بودن فضای مجازی از فضای واقعی، نظام حقوقی قواعد و مقررات جداگانه ای را در باب مسئولیت مدنی طرح کرده باشند. لزوم توجه به مسئولیت مدنی ناشی از «لایک» و «کامنت» هادی رحمانی عضو هیأت علمی پژوهشکده حقوقی شهر دانش نیز با اشاره به جای خالی نگاه فلسفی به مسئولیت مدنی و مبانی آن اظهار داشت: تعدد اسباب می تواند طولی، عرضی یا اجمالی باشد و این مساله مصداقی از تعدد اسباب طولی است. چگونه ممکنست شخصی بطورمثال فایلی را که حق مالکیت معنوی آن نقض شده در فضای مجازی بارگذاری کند و کسانی که این مطلب را «فوروارد» می کنند و موجب ضرر می شوند مسئولیتی نداشته باشند. آیا اگر بعد از آپلود فایل که میزانی از ضرر برای صاحب حق ایجاد شده، فایل به وسیله افراد بعدی فوروارد شود و بر ضرر افزوده شود، عاقلانه و منصفانه است که تمام این ضررها را آپلود کننده جبران کند؟ وی به لزوم تفکیک بین اسباب طولی محصور و غیر محصور و تعیین تکلیف برای هر یک باتوجه به مبنای مسئولیت مدنی اشاره و بر لزوم توجه به مسئولیت مدنی ناشی از «لایک» و «کامنت» تاکید نمود. در این جلسه دکتر سیده مریم اعتماد شیخ الاسلام عضو هیأت علمی پژوهشکده حقوقی شهر دانش نیز اظهار داشت: در نظریه مکرراً بر این مسئله تاکید شده که قلمرو ضرر در فضای سایبر نسبت به فضای حقیقی مضیق است. آنچه ارائه دهنده بر آن تمرکز دارند، تعداد افراد طرف دعوا، بعنوان ضابطه قلمرو ضرر است و انتساب مسئولیت به نفر اول، امری است که پایبندی مان به اصول مسئولیت مدنی را مخدوش می کند. وی اظهار داشت: طبق قواعد مسئولیت مدنی، هر زمان رابطه سببیت میان فعل زیانبار و ورود ضرر احراز شد می توانیم با رعایت سایر اصول قائل به جبران خسارت باشیم. دشواری احراز رابطه سببیت و احراز شخص مسئول، قاعدتاً نباید ارکان مسئولیت مدنی را دگرگون سازد. از طرف دیگر اگر قلمرو ضرر را برمبنای میزان خسارت وارده تحلیل نماییم، باز هم نظریه قابل خدشه است، به این معنا که اتفاقاً با توجه به گستردگی فضای سایبر، دامنه یک فعل زیانبار حقوقی یا یک جرم کیفری می تواند بسیار گسترده تر از فضای حقیقی باشد و به دنبال آن میزان خسارت قابل جبران افزایش می یابد. امری که با توجه به اقتضائات فضای سایبر و با کمک کارشناسان رسمی دادگستری در آرای مراجع قضائی سالهای اخیر مشهود است. جمع بندی این کرسی نظریه پردازی این بود که ارکان تحقق مسئولیت مدنی در فضای مجازی مشابه فضای واقعی است و صرفاً، محدود کردن قلمروی تعدادی از عناصر همچون ضرر است. محدود بودن قلمروی ضرر نیز به مفهوم محدود بودن میزان ضرر قابل جبران نیست.
منبع: pcfun.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب