وضعیت سهم ایران از کل مقالات علمی هوش مصنوعی
به گزارش سرگرمی کامپیوتری، نتایج مطالعات مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف نشان داده است ایران درحال از دست دادن سهم خود در کل مقالات هوش مصنوعی در مقایسه با سـایر کشورهاست و تعداد پتنت های هوش مصنوعی ایران، چه از حیث مالکیت حقوقی و چه حقیقی، همانند سایر حوزه های فناورانه وضعیت خوبی ندارد و وجود چالش هایی چون هزینه های بالای توسعه محصولات هوش مصنوعی و مشکلات در دسترس بودن داده های لازم سبب شده گسترش و شروع پروژه های هوش مصنوعی در کشور با کندی صورت گیرد.
به گزارش سرگرمی کامپیوتری به نقل از ایسنا، گزارش جدیدی که توسط مرکز استراتژی و تحول هوش مصنوعی شریف انتشار یافته است، وضعیت ایران در زمینه هوش مصنوعی را بررسی نموده و جایگاه کشور را در مقایسه با کشورهای منطقه و جهان تحلیل می کند.
بر طبق این گزارش، ایران در سالهای اخیر با چالش هایی در زمینه تولید و کیفیت مقالات علمی هوش مصنوعی مواجه بوده است. در حالیکه کشورمان در سال ۲۰۱۳ از لحاظ تولید مقالات هوش مصنوعی یکی از کشورهای برتر منطقه بود، در سال ۲۰۲۳ به رتبه دوم بعد از عربستان سعودی تنزل پیدا کرده و احتمال واگذاری این جایگاه به ترکیه طی سه سال آینده وجود دارد.
یکی از یافته های کلیدی این گزارش، رشد محدود سرمایه گذاری ایران در حوزه هوش مصنوعی است. طبق آمار، تابحال تنها حدود ۱۰ میلیون دلار در این عرصه سرمایه گذاری شده که ایران را در بین کشورهای منطقه در پایین ترین سطح قرار داده است. علاوه بر این، کمبود نیروی کار متخصص و زیرساخت های مناسب از دیگر موانع گسترش هوش مصنوعی در کشور به شمار می روند.
در حالیکه تنها ۱۷ درصد کسب وکارهای ایرانی از هوش مصنوعی استفاده می نمایند، این رقم نشان دهنده فاصله ای ۷ ساله با میانگین جهانی است. با این وجود، ایران در حوزه توسعه دهندگان هوش مصنوعی موقعیت خوبی دارد و بعد از ترکیه در رتبه دوم منطقه قرار گرفته است. حضور پررنگ مهندسان ایرانی در پروژه های بین المللی نشان دهنده ظرفیت بالای کشور در این حوزه است.
این گزارش پیشنهاد می دهد که برای بهره مندی از مزایای این فناوری استراتژیک، ایران نیازمند تدوین سیاست های جامع و سرمایه گذاری های بیشتری در قسمت آموزش، زیرساخت و توسعه اکوسیستم هوش مصنوعی است.
در این گزارش کشور ایران با ۱۳ کشور دیگر مورد مقایسه قرار گرفته است. این کشورها به سه دسته کلی تقسیم شدند که به این شرح است:
* کشورهای منطقه شامل عربستان سعودی، امارات، ترکیه و رژیم صهیونیستی
* کشورهای منتخب شامل کشورهای هند، آفریقای جنوبی، روسیه، کره جنوبی، انگلستان، آلمان و برزیل
* کشورهای پیشرو شامل کشورهای چین و ایالات متحده امریکا
انتشارات علمی
منـظور از انتشارات علمی، مجموعه ای از مقالات انتشار یافته در چارچوب مقالات پژوهشی، مقالات کنفرانسی، فصل کتاب، مقالات مروری و سایر (شامل یادداشت، نظرسنجی، مقاله مطبوعاتی، اصلاحیه مقالات، مقالات داده ای، سرمقاله، کتاب، چکیده) است.
بیشتر از ۶۰۰هزار نشریه علمی هوش مصنوعی در رابطه با هوش مصنوعی با استفاده از کلیدواژه های اصلی هوش مصنوعی مانند شبکه عصبی، یادگیری ماشین و غیره استخراج شده است.
در بازه سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ تعداد انتشارات حدودا ثابت و با رشد ملایم افزایش پیدا کرده است. در این دوره توجه به الگوریتم های یادگیری ماشین و بخصوص یادگیری نظارت شده افزایش پیدا کرده است. باآنکه یادگیری عمیق هنوز به صورت گسترده ای استفاده نمی گردد، ولی مباحث در رابطه با کلان داده ها و توانایی پردازش حجم زیاد داده ها در جهت شکل دهی به مسیرهای جدید تحقیقاتی عمل می کرد.
در بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ تعداد انتشارات علمی به صورت قابل توجهی افزایش پیدا کرده است. این افزایش عموما به علت معرفی و پذیرش یادگیری عمیق بعنوان یک رویکرد جدید و پیشرو در زمینه هوش مصنوعی بود. الگوریتم هایی مانند شبکه های عصبی پیچشی برای پردازش تصویر و شبکه های عصبی برای پردازش زبان طبیعی به صورت گسترده ای به کار گرفته شدند.
در بازه سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ تعداد انتشارات به شکل جهشی افزوده شد و در این دوره یادگیری عمیق به صورت گسترده ای در حوزه های مختلف همچون بینایی ماشین، پردازش زبان طبیعی و حتی بازی ها به کار گرفته شد.
سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ یکی از مهم ترین سال ها در تاریخ هوش مصنوعی مدرن بود. معرفی مدلهای پیشرفته تر مانند BERT و GPT-۳ که توانایی قابل توجهی در تولید زبان طبیعی داشتند، به تحولات بزرگی در حوزه پردازش زبان طبیعی منجر گردید.
در نهایت باید اظهار داشت که بر مبنای ارزیابی داده هـای موجود میتوان نتیجه گرفت که رشـد مقالات حوزه هوش مصنوعی با شـتاب قابـل توجهـی در جریان اسـت، هـر چنـد کـه بـر پایه نوع سند منتشر شـده، روند رشـد متفاوت اسـت، امـا میتوان گفت کمـاکان مقالات پژوهشی و مقـالات کنفـرانسی دو مدل اصلی عرضه و گسترش دانش در زمینه هوش مصنوعی هسـتند. همینطور به واسـطه گسترش هر چه بیشتر حوزه های متعدد دانش هوش مصنوعی، مقالات مروری رشـد قابل توجهی داشـته اند که احتیاج به تجمیع و منظم سـازی یافته های علمی هوش مصنوعی را منعکس می سازد.
این در شرایطی است که در نمودار زیر نشان داده است ایران درحال از دسـت دادن سـهم خود در کل مقالات هوش مصنوعی در مقایسـه با سـایر کشورها اسـت. ایـران کـه تـا سـال ۲۰۲۱ بیشتریـن سـهم مقالات را در میـان کشورهـای منطقـه داشـته اسـت، بـا شروع روند نزولـی از سال ۲۰۱۳، پایین تـر از عربسـتان در سـال ۲۰۲۳ قرار گرفته اسـت. ادامه این روند افزایش فاصله کشور عربسـتان با ایران و همینطور از دسـت دادن جایگاه دوم منطقه را به دنبال خواهد داشـت.
امارات در سـال های اخیر با شـتاب بیشتری وارد عرصه تحقیقاتی هوش مصنوعی شـده و با وجود این که از نظر تعداد مقالات از کشورهای دیگر عقب تر بود، اما توانسته است به صورت قابل توجهی رشد کند. رژیم صهیونیستی هم با عنایت به جمعیت کمتر و تمرکز بیشتر بر روی نوآوری های خاص، رشد ملایمی داشته است. ترکیه از رشد متوازن و پیوسته ای برخوردار بوده و جایگاه خویش را در منطقه حفظ نموده است.
روند جهانی و وضعیت ایران در ثبت پتنت
تعداد گواهی پتنت های هوش مصنوعی در جهان درحال افزایش اسـت، بگونه ای که بیشترین رشـد در سـال ۲۰۱۹ اتفاق افتاده که در آن رشـد بیشتر از ۲۸ درصدی محقق شـده اسـت. بعد از آن، رشـد تعداد گواهی های پتنت صعودی بوده، اما روند آن از سـال ۲۰۱۹ نزولی بوده اسـت که می تواند به علت شیوع کووید-۱۹ و طولانی بودن روند تأیید پتنت ها باشد.
در این گزارش ذکر شده است که تعداد پتنت های هوش مصنوعی ایران، چه از حیث مالکیت حقوقی و چه حقیقی، همانند سایر حوزه های فناورانه وضعیت خوبی نداشته، به صورتی که سهم پتنت های هوش مصنوعی ایران از کل پتنت های هوش مصنوعی، در تمامی سـالیان مورد مطالعه زیر یک دهم درصد اسـت.
در بین کشورهای منتخب، کره جنوبی تا سال ۲۰۲۰ سهم بالاتری نسبت به همه کشورهای منتخب مانند انگلستان و آلمان را در اختیار داشته، اما روندی نزولی را در پیش گرفته است. آلمان هم درحال از دست دادن سهم خود است. انگلستان اما علیرغم همـه فـراز و فرودهـایی کـه داشـته، بـا رشـد انـدکی مواجـه اسـت.
به صورت کلی ایران در پتنت های هوش مصنوعی به هیچ وجه دست برتر را نداشته و از حیث فنی، ایران بسیار عقب تر از سایر رقبای منطقـه اسـت. از این نظـر لازم اسـت تـا هرچـه سریع تر ضمن بهبود فضای مالکیت فکری کشور، زیرسـاخت های فنی توسـعه هوش مصنوعی در کشور توسعه پیدا کند. همینطور ایجاد مشوق هایی برای ثبت پتنت در حوزه های هوش مصنوعی هم باید در اولویت قرار گیرد.
همکاری های علمی بین المللی
این شـاخص همکاریهای تحقیقاتی بین کشورهای مختلف را نشـان می دهد و این امر بر اسـاس وابسـتگی نهادی نویسـندگان انجام می شـود. بـه عبـارت دیگـر همـکاری بین المللـی بـه انتشـارات علمـی و مقالاتـی اطلاق می شـود کـه بـا همـکاری مؤسسـات در کشورهـای مختلف نگارش شـده اند.
تعداد همکاریهای علمی بین المللی ایران با ۱۰ کشوری که بیشترین همکاری را با آنها دارد، در نمودار زیر نشان داده شده است. ایالات متحده در مجموع بیشترین همکاری در انتشارات علمی را با ایران داشته است:
وضعیـت همکاریهای بین المللی ایران با ۱۰ کشوری کـه بیشترین همکاری را با آنها داشته، به جز ویتنام، روندی صعودی در طول زمان داشته است. برای تحلیل کشورهـای پیشرو در همکاری هـای علمی ایران در زمینـه هـوش مصنوعـی، باید به چندین نکته توجه کرد. اول ایـن کـه کشورهـای پیشرو در همکاری هـای علمی با ایران، ماننـد کانادا، چین و کشورهـای اروپایی از جملـه کشورهـای عضـو اتحادیـه اروپا بـه طور کلی افزایش همکاری در طول زمـان داشـته اند. بـه عنوان مثال، کانادا در سـال های اخیر یکی از شرکای اصلی ایران بوده اسـت.
استفاده از هوش مصنوعی در کسب وکارها
یکی از چالش های اصلی مطرح شده، پایین بودن نرخ استفاده از هوش مصنوعی در کسب وکارهای ایرانی است. تنها ۱۷ درصد از شرکتهای ایرانی از این تکنولوژی بهره می برند، در حالیکه این میزان بسیار کمتر از میانگین جهانی است. کمبود نیروی متخصص و ضعف زیرساخت ها بعنوان دو عامل اصلی این عقب ماندگی معرفی شده اند.
درصـد پذیرش هوش مصنوعی بـه عنوان یک معیار مهم برای ارزیابی توانمندی کسـب وکارهای ایران در اسـتفاده از این تکنولوژی نوین بـرای ایجـاد نـوآوری، افزایـش کارآمدی و دسـتیابی بـه مزیـت رقـابتی به شـمار می آید. این شـاخص نمایانگـر میزان پیشرفـت و تطبیق پذیری شرکت هـا بـا فناوری هـای جدید است و برای سیاسـتگذاران هم اهمیـت فراوانی دارد. سیاسـتگذاران با بررسی و تحلیل این شـاخص می توانند نقشه راهی دقیق برای توسعه اقتصادی و تقویت زیرساخت های فناوری کشور ترسیم کنند.
نتایج بررسی ها نشان داده است که ۱۶.۹۴ درصد از کسـب وکارها حداقل یک فناوری هوش مصنوعی را اتخـاذ کرده اند و ۶۲.۱ درصـد دیگـر هنوز هیچ فناوری هوش مصنوعی را بـه کار نگرفته اند، اما درحال برنامـه ریزی جهت استفاده در آینده هستند.
بـه منـظور بررسی دقیق تر پذیرش هوش مصنوعی در سطح کشورها، میتوان از گزارش آی بی ام استفاده نمود. بر اسـاس شـکل زیر کشورهای هند و امارات با ۵۹ و ۵۸ درصد بالاترین سطح پذیرش را در بین کشورهای مورد بررسی دارند. از طرفی، سطح پذیرش هوش مصنوعـی در ایـران بـا ۱۶.۹ درصـد، حـدود نصـف کشور آلمان اسـت کـه خود بعنوان آخرین کشور، پایین ترین میزان پذیرش را در بین این کشورها دارد.
از منظر صنایع مختلف و درصد پذیرش هوش مصنوعی در هر یک از آنها، بالاترین درصد پذیرش در ارتباط با صنعت فناوری اطلاعات و مخابرات با ۴۲.۸۶ درصد است. بعد از آن، تولید صنعتی (ساخت) و خدمات مالی با ۲۳.۸۱ و ۱۹.۵ درصد قرار دارند. در مقابل، صنایعی مانند فعالیتهای خدماتی در رابطه با غذا، گردشـگری، بازرسی و راه سـازی و سـاختمان، پذیرش بسیار پایینی در این حوزه داشته اند. این اطلاعات نشان داده است که پذیرش هوش مصنوعی در صنایع ایرانی همگن نبوده و درصد پذیرش در صنایع متعدد متفاوت می باشد.
این اطلاعات نشان داده است پذیرش هوش مصنوعی در صنایع ایرانی همگن نبوده و درصد پذیرش در صنایع متعدد متفاوت می باشد. از سوی دیگر در مقایسه با جهان، طبق گزارش آی بی ام که در سال ۲۰۲۳ انتشار یافت، در سطح جهانی صنایع مالی و صنعتی مانند ایران به ترتیب بیشترین پذیرش و بخش دولتی کمترین پذیرش را به خود مختص کرده است.
درصد پذیرش هوش مصنوعی در شرکتهای ایرانی بر مبنای صنعت
منبع: pcfun.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب